Trong những năm gần đây, thú vui chơi cá cảnh ngày càng trở nên phổ biến và giá cả của các bể cá cũng giảm đi, nhiều gia đình đã coi bể cá cảnh là một thứ để trang trí cho ngôi nhà của mình. Cá Đuối nước ngọt cũng vì thế mà được lựa chọn nhiều hơn. Có nhiều ý kiến trái chiều về việc nuôi cá Đuối, ngày hôm nay, hãy cùng Thủy Sinh 4U tham khảo thêm về dòng cá này, thông tin và cách chăm nuôi làm sao tốt nhất nhé.

Thông tin về cá Đuối nước ngọt (SAM)

Cá Đuối nước ngọt có tên gọi khoa học là Freshwater stingray, phân bố ở lưu vực sông Amazon và những quần thể động – thực vật của mình, hệ thống sông Amazon chứa đựng vô số biến thể cá đuối trong lòng sông và các nhánh của nó từ Peru đến Colombia, Brazilr. Ở Việt Nam, dòng cá này còn có tên gọi khác là cá SAM.
Thuộc chi Potamotrygon, những thông về cá Đuối nước ngọt ngày nay còn rất ít. Được biết cá này có quan hệ họ hàng gần với cá đuối Thái Bình Dương. Sự phân lập có lẽ đã xảy ra khi dãy núi Andes dựng lên khoảng 150 triệu năm trước, chặn đường thoát về hướng tây của con sông và buộc nó đổ về phía đông ra Đại Tây Dương, cách ly nhiều loại cá đuối trong hệ thống mới.
Dòng cá này còn có tên gọi khác là cá Đuối Stinggray được đặt tên dựa theo chiếc gai nhọn, răng cưa nằm ở phía đuôi, thường được bao bọc bởi một lớp da và đây cũng chính là vũ khí lợi hại phòng vệ hiệu quả được làm bằng protein tổng hợp và nọc cực độc sẽ được tiết ra khi lớp da bị rách.
Đa số các loại cá Đuối nước ngọt dùng cho nuôi cá cảnh ngày nay đều họ Potamotrygonidae thời điểm mà rất nhiều nghiên cứu cho thấy sự khác biệt giữa chúng về màu sắc, kích thước và các hoa văn khác nhau.
Cá đuối là hiểm họa với người này những lại là báu vật với người kia và giá của chúng chú cá đuối cảnh không hề rẻ chút nào. Có nhiều quan điểm nuôi cá đuối thường đen đủi, nhưng có người cho rằng nuôi cá đuối nhưng không hề đuối mà ngược lại còn mang đến sự may mắn cho gia chủ.
Một trong những điều hấp dẫn khi nuôi cá đuối trong bể thủy sinh bởi hành vi và sự thông minh của chúng. Một con cá đuối khỏe mạnh có thể nhanh chóng học được cách nhận biết và lấy thức ăn từ tay chủ nhân.
Khi nuôi loại cá này trông bể thủy sinh cần có kích thước lớn, tốt nhất là nên nuôi riêng hoặc nuôi chung với cá rồng với kích thước khá lớn, bởi nếu quá nhỏ sẽ vừa miệng cá đuối và điều tất nhiên là chúng sẽ ăn lẫn nhau.
May mắn hay đen đủi với mỗi người là những quan điểm khác nhau vì vậy không thể phủ nhận sự thú vị của cá đuối nước ngọt và niềm yêu thích đối với những người đam mê cá cảnh.

Cá Đuối nước ngọt

• Cá đuối Eclipse (Eclipse Stingray)

Cá đuối Eclipse là một loài cá đuối nước ngọt tuyệt đẹp. Nó có màu đen đậm, lấm tấm những đốm trắng. Mặc dù các mẫu khác nhau, những đốm này có thể tròn hoặc thu lại thành hình mặt trăng.
Cá đuối Eclipse có thể phát triển đến khoảng 24 inch. Nó cũng có nhiều gai dọc theo đuôi, điều quan trọng cần lưu ý là chúng mang nọc độc. Vây ngắn hơn trên lưng của chúng có hình mái chèo.
Vì đây là một trong những loại cá đuối phổ biến nhất, bạn sẽ không tìm thấy nó với giá rẻ. Nếu bạn sẵn sàng chi tiêu, đây là một món cá đuối lần đầu tuyệt vời.

• Cá đuối kim cương đen (Black Diamond Stingray)

Một loài cá đuối tương tự như Eclipse là cá đuối Kim cương đen. Tia này trông rất giống Eclipse nhưng có một vài khác biệt nhỏ. Đối với những người mới bắt đầu, nó có một cơ thể tối hơn nhiều và những đốm trắng sáng hơn.
Ngoài ra, con cá đuối này có những đốm trắng xung quanh mắt, cũng như một dãy đốm kép trên mép đĩa của nó. Một số điểm được tìm thấy trên Viên kim cương đen thậm chí còn tạo thành hình dạng và chữ cái!
Loài Kim cương đen là một lựa chọn tuyệt vời khác cho cá đuối nước ngọt. Nó có giá cả phải chăng hơn Eclipse, nhưng cũng hấp dẫn và đẹp mắt.

Những điều thú vị về Cá Đuối Đen Kim Cương (Black Diamond Stingray)

• Cá đuối Motoro (Motoro Stingray)

Cá đuối Motoro là một loài cá đuối phổ biến được tìm thấy trong bể của những người chơi thủy sinh. Tia này có nhiều biến thể về điểm và màu sắc, cộng với giá cả phải chăng.
Đốm là một đặc điểm chung trên cá đuối gai độc và Motoro có rất nhiều. Các đốm của nó lớn hơn ở giữa lưng, trong khi chúng nhỏ dần lại gần mép đĩa.
Cá đuối Motoro phổ biến nhất có màu cát pha với những đốm đen. Một số đốm cũng có các vòng màu nâu nhạt hơn hoặc màu tối hơn. Loài cá đuối này cũng lớn hơn một chút so với hầu hết các loài khác, vì nó phát triển lên đến 30 inch.

• Cá đuối hoa (Flower Stingray)

Cá đuối hoa có kiểu dáng tinh tế nhất trong các loại cá đuối. Loài cá đuối này thường phát triển với kích thước khoảng 24 inch trong điều kiện nuôi nhốt.
Cá đuối hoa có màu cơ bản nâu sẫm hơn trên cơ thể của nó. Trên đó có hàng trăm đốm hình hoa màu nâu nhạt khắp nơi. Đó chắc chắn là một con cá đuối chắc chắn sẽ bắt mắt bạn.
Mặc dù loài cá đuối này rất đẹp nhưng bạn vẫn phải cẩn thận với những chiếc gai dọc theo đuôi của nó. Những con cá đuối gai độc này không được biết là hung dữ, nhưng chúng sử dụng sức mạnh của chúng. Chỉ cần cố gắng hết sức để nhẹ nhàng với họ và không làm họ giật mình.

• Cá đuối có đuôi (Mottled Stingray)

Cá đuối Mottled có ngoại hình độc đáo so với các loài cá đuối còn lại. Cá đuối Mottled trưởng thành chỉ lớn bằng một nửa so với những con cá đuối gai độc khác, lên đến 14 inch.
Về ngoại hình, cá đuối Mottled có màu đen sẫm hoặc nâu. Nó được bao phủ bởi các hoa văn nhẹ hơn, có hình dạng bất thường, uốn lượn trên toàn bộ cơ thể. Nó cũng có những đốm nhỏ màu nâu nhạt tạo thành một vòng quanh mép đĩa của nó.
Mặc dù loài cá đuối này nhỏ hơn những con khác, nhưng nó vẫn cần một bể lớn để nuôi. Đầu tư một bể rộng rãi để nó có đủ chỗ để bơi và ẩn nấp.

• Cá đuối đen (Black Stingray)

Cá đuối đen là một biến thể của tia Nhật thực và tia Kim cương đen. Nó có một mô hình tăng trưởng tương tự lên đến 30 inch. Đây là một trong những loài cá đuối lớn hơn vẫn có thể phù hợp với bể cá.
Black Stingray có màu đen nhạt hơn và có các đốm trắng lớn xung quanh tạo cho nó một cái nhìn chấm bi. Sự tương phản giữa gốc và các đốm khiến nó trở thành một lựa chọn phổ biến cho những người chơi thủy sinh.
Cá đuối đen không có gai, nhưng không có nhiều như một số loài cá đuối khác. Đây có thể là một lựa chọn tốt hơn nếu bạn chưa bao giờ giữ một tia.

• Galaxy Stingray (Galaxy Stingray)

Galaxy Stingray chắc chắn sẽ khiến bạn cảm thấy mơ màng với các họa tiết giống như không gian của nó. Tia này có phần gốc tối có thể có màu đen hoặc nâu sẫm tùy theo tia. Nó cũng có thiết kế các đốm trắng nhỏ với nhiều kích cỡ khác nhau.
Không giống như các tia khác, Thiên hà thực sự sinh ra có màu nâu, sau đó chuyển thành màu đen theo tuổi tác. Theo thời gian, các đốm đen của chúng cũng biến thành một biến thể trắng hơn.
Thật dễ dàng để hiểu tại sao tia sáng này lại được yêu thích, vì nó giống với bầu trời đêm đầy sao đến vậy! Tia này phát triển có chiều dài tối đa là 26 inch.

• Khảm cá đuối (Mosaic Stingray)

Hầu hết các loài cá đuối nước ngọt mà bạn bắt gặp đều có màu đen sẫm hoặc nâu. Nếu bạn đang tìm kiếm thứ gì đó khác biệt, hãy mua một tia Mosaic!
Cá đuối Mosaic có phần thân rất nhẹ, thường có màu be. Bao phủ phần đế màu trắng là những đường màu nâu được sắp xếp theo kiểu khảm. Những thiết kế này có kích thước nhỏ hơn khi chúng tiến gần đến mép lưng của cá đuối.
Cá đuối gai độc có kích thước 18 inch. Tuy nhiên, rất ít khả năng chúng phát triển nhiều như vậy trong điều kiện nuôi nhốt; chúng thường đạt 14 inch.

• Cá đuối Motoro Marbled (Marbled Motoro Stingray)

Cá đuối Marbled Motoro là một biến thể của loài Motoro. Loài cá đuối này thường được tìm thấy ở cùng một nơi với các loài cá đuối Motoro khác, đó là ở các vùng của sông Amazon.
Marbled Motoro được đặt tên cho thiết kế cẩm thạch độc đáo của nó. Tia này có thiết kế sáng nhất so với các tia khác vì nó nổi bật nhất. Nó có màu nâu đen đậm với những đốm màu cam sáng khắp cơ thể.
Với kích thước lớn nhất, Marbled Motoro có thể phát triển lên đến đường kính 18 inch, vì vậy nó không quá lớn và cũng không quá nhỏ.

• Cá đuối Mantilla (Mantilla Stingray)

Một loài cá đuối tuyệt vời vừa đẹp vừa dễ chăm sóc là Mantilla. Cá đuối Mantilla được tìm thấy tự nhiên ở các con sông ở Brazil.
Loài cá đuối này có thiết kế tinh tế, nhưng đẹp mắt trên lưng. Trên lưng màu xanh lam hoặc vàng, cá đuối có những vết nhỏ nguệch ngoạc. Bạn thực sự không thể nhìn thấy chúng từ xa, nhưng ở gần chúng trông rời rạc và ngoạn mục.
Mantilla cũng có khả năng phát triển rất lớn. Chúng thường được tìm thấy với kích thước 24 inch, nhưng chúng có thể phát triển lớn hơn nhiều.

Các loại cá đuối được nuôi làm cảnh

Đa số cá đuối được nuôi cảnh ngày nay, và là trọng tâm của bài này, đều thuộc họ Potamotrygonidae, phân lớp mang tấm Elasmobranch mà chúng bao gồm hơn 22 loài thuần nước ngọt. Tại thời điểm hiện tại, còn rất nhiều điều để nghiên cứu về sự khác biệt giữa chúng, rằng chúng có phải là những phân loài hay quan hệ với nhau ở mức độ như thế nào. Có rất nhiều biến thể màu sắc, kích thước và hoa văn khác nhau. Cá đuối đen với những đốm trắng nổi bật, chẳng hạn như leopoldi, henlei và loài đuối đen đốm nhỏ itaituba ít phổ biến hơn phân bố ở vùng nước trong (clear water) phía nam sông Amazon. Hai trong số những loài có hoa văn ấn tượng là cá đuối hổ (tiger ray) dựa trên hoa văn nổi bật và đốm trên đuôi phân bố ở Amazon Peru và loài có hoa văn tương tự là cá đuối hoa (flower ray) phân bố ở phía bắc sông Amazon trong các nhánh sông vùng biên giới giữa Colombia,Venezuela và Brazil. Còn nhiều biến thể địa phương tuy hoa văn không đẹp bằng nhưng cũng rất thú vị. Cá đuối castexi, một trong những loài đa hình thái nhất với những dạng hoa văn hoàn toàn khác biệt, phân bố chủ yếu ở phía tây sông Amazon với những biến thể như otorongo (báo), motello (rùa), hawaiian, tigrinus và những biến thể khác được đặt theo dạng hoa văn xinh đẹp của chúng.

Cá đuối - hiểm họa với người này, báu vật với người kia

“Ở Amazon mọi thứ đều có thể”. Vào mùa nước rút, khi cá tụ vào những khu vực nhỏ, sông chính và kênh dẫn nước, là giai đoạn tương đối an toàn để đi đến những vùng xa xôi và khảo sát phân bố của cá đuối; nhưng giai đoạn này tương đối ngắn ngủi, chỉ khoảng từ 4 đến 5 tháng trước khi trời mưa trở lại và mực nước lại dâng cao một cách nhanh chóng. Phần lớn lưu vực sông Amazon còn chưa được khảo sát, và sự thay đổi dòng chảy của các con sông khiến cho việc xác định phân bố và quần thể cá ở Amazon hầu như là điều bất khả. Một vài quần thể cá đuối bùng phát mạnh đến độ trở thành hiểm họa đối với các bãi cát ven sông. Những bãi cát phổ biến ở Brazil phải mướn nhân công để tiêu diệt cá đuối, vốn thường tụ tập cả “bầy” nằm phơi nắng dưới cát trong vùng nước nông vào ban ngày, ngay nơi mà những người đi tắm qua lại. Nhìn chung, những con cá đuối này bị giết và để thối rữa, làm mồi cho những loài ăn xác thối (scavenger). Điều này chắc chắn là đáng tiếc bởi vì chúng có thể được đem bán cho thị trường cá cảnh và thu được khối tiền. Một vài biến thể cá đuối chỉ phân bố ở những vùng nhất định và rất hiếm, chẳng hạn như cá đuối trân châu (pearl ray). Cá đuối cũng là loài cá thịt quan trọng. Cả hai góp phần vào việc chính phủ Brazil đề ra hạn ngạch xuất khẩu cá đuối hàng năm. Tuy nhiên, hạn ngạch này thường gây ra nghịch lý. Bởi vì nhiều loài cá đuối đáng giá trên thị trường cá cảnh hơn rất nhiều so với thịt của chúng. Một con henlei, leopoldi hay cá đuối trân châu còn sống trên thị trường cá cảnh thường có giá hơn lượng thịt mà một làng tiêu thụ trong vòng một tuần hay đủ cung cấp sữa cho cả năm trời. Ngoài một số ngoại lệ, hầu hết các loài cá đuối đều có số lượng đông đảo trong môi trường phân bố tự nhiên của chúng và bị coi là hiểm họa, điều cổ xúy cho lối suy nghĩ rằng việc buôn lậu cá đuối vào mùa cấm hay khi hết hạn ngạch xuất khẩu là chấp nhận được. Luật cung cầu chi phối thị trường này, và giá bán lẻ cao làm gia tăng động cơ. Cá đuối lậu thường đắt tiền hơn và không mạnh khỏe bằng cá xuất khẩu qua những kênh hợp pháp bởi vì chúng phải trải qua quá trình vận chuyển cực kỳ khó khăn. Có rất nhiều câu chuyện về cá đuối (và cả những loài động-thực vật lậu khác) được giấu bên trong các can đựng dầu hay dưới khoang thuyền chài. Rất may là chúng không vừa với túi quần!

Cảnh báo về gai độc của cá đuối

Cá đuối “stingray” được đặt tên dựa theo cái gai nhọn, răng cưa nằm ở bên trên và xuôi về phía sau đuôi. Thường được bao bởi một lớp da và không dễ phát hiện, vũ khí phòng vệ hiệu quả này được làm bằng protein tổng hợp và đi kèm với nọc cực độc mà nó thường được tiết ra mỗi khi lớp da bị rách. Nếu bị gai đâm phải thì nó sẽ tạo ra vết rộp lớn và cảm giác rát bỏng. Cách điều trị khẩn cấp là ngâm ngay vết thương vào nước nóng hết mức chịu đựng để trung hòa chất độc. Điều này không phải lúc nào cũng thực hiện được, nhất là khi đang ở ngoài sông. Cách điều trị cổ truyền là đi tiểu vào vết thương mà nó hiệu quả bởi vì nước tiểu vừa nóng, vô trùng lại hơi có tính a-xít. Truyền thuyết vùng Amazon kể rằng phải tìm thiếu nữ đồng trinh tiểu lên vết thương thì mới có tác dụng, điều dẫn đến câu chuyện vui rằng “có tin tốt lẫn tin xấu, tin tốt là… còn tin xấu là không còn thiếu nữ đồng trinh nào ở Brazil!”. Mặt dù cực kỳ đau đớn, vết “chích” hiếm khi nguy hiểm đến tính mạng ngoại trừ một vài ngoại lệ kỳ lạ mà nó xảy ra ở ngực gần với tim, sự cố được ghi nhận khi một ngư dân kéo con cá đuối vừa bắt được lên thuyền. May thay đối với người nuôi, cá đuối hiếm khi tỏ ra hung dữ kể cả với con to nhất, mặc dù chúng có khả năng tấn công mục tiêu rất chính xác bằng cách quất hay đâm bằng cái đuôi mạnh mẽ. Ở Amazon, đa số tai nạn với cá đuối đều do đạp phải khi chúng ẩn mình dưới lớp cát để nghỉ ngơi hoặc săn mồi vào ban ngày và vì thế các vết chích đều xảy ra ở bàn chân hay từ đầu gối trở xuống. Bản thân cá đuối cũng thích tẩu thoát hơn là bị đạp phải do đó người dân địa phương biết cách lê chân hay dùng gậy dò nền cát phía trước mặt khi bước trong nước, nhờ vậy cá đuối có thể cảm nhận được sự chuyển động và rời khỏi đường đi trước khi gặp sự cố. Với người nuôi cá thì ngược lại, hầu hết tai nạn đều xảy ra ở tay và cánh tay khi họ làm vệ sinh hồ hay bắt cá. Đôi khi đó chỉ là tai nạn ngẫu nhiên nhưng cũng có khi là do bất cẩn khi tiếp xúc với cá. Thậm chí gai trên mình cá đuối đã chết vẫn còn chất độc và rất sắc.

Cách nuôi và chăm sóc cá Đuối nước ngọt

Đây là một dòng cá có giá trị và môi trường để nuôi dòng cá này cũng thật sự rất quan trọng và cần những yếu tố khắt khe. Một vài điểm dưới đây để mọi người tham khảo để có thể nuôi dòng cá này tốt nhất.
Nhiệt độ cho cá từ 26 tới 33 độ C, cá dễ bị bệnh ở nhiệt độ nhỏ hơn 25 độ C và lớn hơn 35 độ C. Nồng độ muối trong nước không được vượt quá 3/1000.
Không sử dụng các loại thuốc, hóa chất chống chỉ định cho cá đuối nước ngọt.
Loài cá này cũng rất nhạy cảm với độ PH, quá cao hoặc quá thấp đều gây bệnh cho cá.
Vì cá ăn rất nhiều nên lượng chất thải cũng rất lớn, do đó cần thay nước đều đặn để duy trì độ PH ổn định.
Ngoài ra, cá đuối nước ngọt rất kỵ với Clo trong nước máy, do đó cần có bể trữ nước để hạn chế thay nước máy trực tiếp vào bể cá.
Theo kinh ngiệm thì lời khuyên cho bạn là chỉ nên lựa chọn 1 con cá sam cho bể cảnh nhà bạn. Nó sẽ làm nổi bật được cho bể mà không gây hại nhiều cho các loài cá khác. Cá sam trưởng thành sẽ có kích thước lớn nên cần nuôi trong một chiếc bể rộng là tốt nhất. Cá sam cảnh sinh sống và phát triển thích nghi ở nước có nhiệt độ chúng 22-28^oc. Với yêu cầu cần thiết là phải sục nhiều khí và độ PH bể cảnh nằm trong khoảng 6,5 -7 để đảm bảo chúng phát triển bình thường
Cũng giống các loài cá khác, khi nuôi cá san cảnh cần thay nước, lau dọn thường xuyên và ít nhất 1/ 4 nước mỗi khi thay. Thức ăn của cá sam cảnh thường đó là trùn đen, trùn đất, các loại thịt của hầu, của trùng trục, các loại cá nhỏ tạp hay cá đông lạnh. Ngoài ra cũng có thể cho ăn viên chìm được chế biến sẵn có ngoài thị trường khi ca đã thích nghi tốt. Chúng dễ nuôi, nhưng vẫn cần chú ý vì đây là loài khá nhạy cảm với nước.

Nguồn: Thức ăn cho Cá sưu tầm và biên soạn